"Dit was een soort Valentijnsdag ..." Hij zei het peinzend, dit MT-lid, na een dag over de cultuurverandering in hun organisatie. Verrek, hij had gelijk, dacht ik toen. En mooi, vond ik.
Ik had ze gevraagd te kauwen op de belofte die de organisatie mogelijk ooit impliciet had gedaan. Dat is een goede manier om de organisatiecultuur boven tafel te krijgen. Waar jullie je hart aan verpand hebben, al doen jullie misschien net alsof dat niet zo is. Want eigenlijk gaat organisatiecultuur over het hart van de organisatie. Waar jullie loyaal aan zijn, waar jullie je mee verbonden voelen, waar jullie mee getrouwd zijn. Jullie liefde. Ja, jullie ja, niet jij. Niet individueel, maar als organisatie. Jullie collectieve hart. Cultuur in organisaties is wat mij betreft niks anders dan een uiting van waar je je hart aan hebt verpand. Je cultuur ont-dekken is een soort Valentijnsactie: de liefde verklaren.
En dan heb je twee uitdagingen:
- Jullie weten niet waar jullie je hart aan hebben verpand.
- Jullie vinden ‘je hart verpanden aan’ geen taal voor organisaties, dus daar hebben jullie het niet over. Laten we het functioneel c.q. professioneel houden, zeg.
Dus ik werd getrakteerd op een kruising tussen ongemak, stilte, gezucht en ontzag. Ontroering. Omdat het er zo toe deed, zonder dat ze het wisten.
Het is vrij ongebruikelijk dat organisaties hun belofte bewust op hun netvlies hebben. Dat ze weten én zeggen waar ze hun hart aan verpand hebben. En op hun website zetten. Verpakt als organisatiewaarden en een aantrekkelijke WHY, maar niet op de Valentijns-manier. Ondertussen zou je er een hoop minder 'gedoe met cultuur' van krijgen als een organisatie doodleuk zou zeggen ‘Kijk, wij zijn als theater gewoon getrouwd met Amsterdam, daar begint en eindigt het mee.’ Of een MT dat zegt ‘We zijn als IT-bedrijf eigenlijk begonnen als een soort gezinsvervangend tehuis voor autistische jongens, we hebben ons hart aan hen verpand en dat zijn we nu na 20 jaar nog, hoe groot we ook zijn geworden.’ Boards die zeggen ‘We deden het als bank van oudsher voor de boeren maar ergens is de klad erin gekomen.’
Als je de oude cultuur uit je organisatie wilt hebben, is het echt slim om eerst te zoeken naar waar jullie als organisatie impliciet, onbedoeld en onbewust jullie hart aan hebben verpand. Van het antwoord kun je warm worden of je voor generen; zolang je maar de moeite neemt om te verkennen hoe het zit. Zolang je dat niet kunt, of niet wilt, of het niet lukt, zal het oude hart jullie steeds opnieuw herinneren aan wat je niet kan of liever niet wilt zien.
Dus ik ben voor Valentijnsdag in organisaties. Gewoon eens per jaar: aan wie of wat zijn wij eigelijk stiekem trouw? Natuurlijk kijk je elkaar dan een beetje verlegen en vertwijfeld aan. Natuurlijk moet je je benen op tafel leggen, je laptop weg, de managementrapportage aan de kant en de beamer uit.
Soms is die impliciete belofte boven tafel krijgen al voldoende voor minder cultuur-terreur. Echt!
Ga speuren naar het hart van je organisatie. Stel die rare vragen. Duik in de historie en de oprichting van de organisatie. Verras jezelf en elkaar, verbaas je over de onlogica. Vind het gênant. Maar doe het. En kom uit de kast met je belofte. Met je liefde. Kies Valentijnsdag. Doe het gewoon met dezelfde verontschuldigende blik die je bij baasjes van oerlelijke asielhonden ziet: we weten ook niet precies waarom, maar het is liefde.
Als je dit allemaal overdreven gedoe vindt voor de verandering die jij in gedachten hebt voor jouw organisatie, wil dat niet per se zeggen dat je een emotieloze hork bent. Het kan wel zijn dat je misschien gewoon geen cultuurverandering aan je fiets hebt hangen. Oplossing: noem het dan ook niet zo.
Als je ergens een vaag gevoel hebt dat dit (misschien eventueel toch mogelijk) wel speciaal voor jullie organisatie geschreven lijkt, dan zou ik er - hoezeer je je er ook tegen verzet- toch mee aan de bak gaan. Als cultuurverandering je lief is tenminste. Anders niet. Dan doe je dit gewoon af als vergezochte onzin. Vooral ook niet mijn boek Cultuurdingetje lezen. En zeker niet mijn master volgen. Commerciële onzin, net als die hele Valentijnsdag.